Slapen op mijn moeders bank
Slechts een paar maanden na het begin van mijn veldwerk sloot Marokko plotseling de grenzen. Ik mocht blijven, maar dat betekende dat ik langer moest blijven dan mijn visum toeliet. Terug naar Nederland? Maar ik had mijn appartement daar onderverhuurd. De hele situatie riep twee prangende vragen bij me op: waar kon ik blijven en wat zou er met mijn onderzoek gebeuren?
Ik had me eindelijk in Marokko gevestigd en maakte kennis met vertalers en respondenten. Dat ging niet zonder obstakels: sinds mijn studie aan het Nederlands Instituut Marokko (NIMAR) in 2014 was ik niet langer dan een paar dagen in Rabat geweest. Het vergde behoorlijk wat tijd om in contact te komen met mensen. En toen, eind november 2021, besloot de Marokkaanse overheid plotseling om het luchtruim opnieuw te sluiten. In mijn blog “Grenzen en bureaucratie in lockdown Marokko” beschrijf ik de chaotische reis terug naar Nederland.
Foto genomen door Judith van Uden.
Van bank naar bank
Na drie maanden moest ik vertrekken terwijl de oorspronkelijke bedoeling was om minimaal zeven maanden veldwerk in Marokko te doen. Ik had mijn woonruimte onderverhuurd voor de hele onderzoeksperiode. Door de woningkrapte en hoge huren lukte het niet om snel een tijdelijke plek te vinden. Ik logeerde daarom achtereenvolgens bij verschillende vrienden en uiteindelijk bij mijn moeder op de bank. Die periode viel me zwaar: ik vond het moeilijk om afhankelijk te zijn van de gastvrijheid van anderen, had weinig privacy en worstelde vooral met de vraag: hoe nu verder?
Foto genomen door Judith van Uden van een hybride interview.
Hybride veldwerk
Net toen ik eindelijk weer thuis was, ging het Marokkaanse luchtruim weer open. Wat nu? Ik besloot, vanwege de aanhoudende onzekerheid rondom internationaal reizen, de nadruk te leggen op samenwerking met onderzoeksassistenten. Twee onderzoeksassistenten bevonden zich in Marokko en met hem organiseerde ik hybride interviews: zij bezochten respondenten thuis, belden mij vanuit hun woonkamer, en samen voerden we de interviews. Ondanks soms gebrekkige internetverbindingen verliep dit redelijk soepel.
Onzekerheid
Toch bracht de overstap naar hybride veldwerk de nodige stress met zich mee. Zou ik op deze manier wel voldoende respondenten kunnen spreken? Leer ik respondenten wel voldoende kennen op basis van online interviews? Neem ik wel genoeg waar? Toen de coronapandemie in Marokko beter onder controle was, vroeg ik mij af wat het juiste moment zou zijn om terug te keren naar Marokko. In deze video reflecteer ik hierop.
Deze ervaring van het opnieuw doordenken en aanpassen van dataverzameling heeft mij geleerd dat onzekerheid een constante is in kwalitatief onderzoek. Veldwerk loopt zelden zoals gepland. Een flexibele en pragmatische houding is daarom essentieel — het is misschien wel de belangrijkste les die ik uit dit proces heb gehaald.